متن پرسش ارسالی: ضمن تقدیم احترام، تقاضا دارم نظر روشنگر جناب عالی را در رابطه با آزار حیوانات بدانم. چنانکه مستحضرید، غیر از افرادی که به صورت انفرادی اقسام حیوانات و جانداران را مورد آزار قرار می دهند، گروه هایی نیزتحت عنوان “سیرک” حیوانات را مورد آزار و اذیت قرار داده و آنها را از طبیعتشان دور کرده و البته با نمایش دادن عمومی موجب گسترش و تبلیغ این اعمال نیز می شوند.

در حال حاضر در بسیاری از کشورهای پیشرفته، سیرک‌های حیوانات ممنوع شده و سیرک‌ها صرفا به نمایش آکروبات انسانها مشغول هستند چرا که گونه های جانوری مورد استفاده در سیرکها غالباً از انواع در خطر انقراض و تحت حمایت سازمانهای تخصصی ملی و بین المللی بوده  و تعدادشان در طبیعت روز به روز کاسته می شود. مبنای آموزش این حیوانات نادر برای انجام حرکات غیر طبیعی در سیرک، تنبیه و تحریکات دردآور است. حیوانات غالباً برای دریافت غذای مورد نیازشان مجبور به انجام حرکات مخالف با طبیعتشان می شوند تا جایی که گاهی اوقات بر اثر نوع تغذیه و تحریکات شدید عصبی جان می دهند.

مضافاً بیم آن می رود که رفتار نامناسب با حیوانات در نمایشها، موجب  آموزشهای غیر اخلاقی شده و به شیوع این اعمال و صید، نگهداری و آزار حیوانات (مخصوصاً گونه های حمایت شده) منجر شود.

آیا معظم له این امور را مصداق منکر می دانند و مخالفت با آن را نهی از منکر؟

پاسخ آیت الله العظمی مکارم شیرازی: اذیت و آزار آنها برای این گونه امور اشکال دارد مگر اینکه هدف مهمی در کار باشد مانند جستجوی انسان هایی که زیر آوار مانده اند یا استفاده های جنگی و نظامی.

پاسخ آیت الله العظمی سبحانی: آزار حیوانات به قصد تفریح و امثال آن بنا بر احتیاط جایز نیست.

پاسخ آیت الله العظمی نوری همدانی: شکنجه و آزار رساندن به حیوان جایز نیست.

پاسخ آیت الله العظمی علوی گرگانی: اذیت و آزار حیوانات حرام است و از مصادیق منکر می باشد و باید جلوی اینگونه کارها از طریق نهی از منکر و یا از مجاری قانونی گرفته شود.

پاسخ آیت الله العظمی شاهرودی: از آزار دادن حیوانات غیر موذی اجتناب نمایید.

پاسخ آیت الله العظمی مظاهری: بنا بر این که نوشته اید این کار جایز نیست.

پاسخ آیت الله العظمی موسوی اردبیلی: در اسلام نسبت به حیوانات غیر موذی سفارش زیادی شده و شکنجه حیوان به بهانه تربیت سزاوار نمی باشد حتی حیوانی که موذی است، روا و سزاوار کشتن یا شکنجه نمی باشد.

پاسخ آیت الله العظمی روحانی: در کتاب فقه الصادق ج(۳۳) ص ۴۹۰ فصلی را عنوان کرده ایم تبعالروایات مرویه از ائمه اطهار سلام الله علیهم. اولین مطلب نفقه حیوان مملوک بر صاحبش واجب است و حیوان اگر رها شود خودش نفقه را پیدا می کند در صورتی که کافی نباشد بر مالکش واجب است حتی زنبور عسل که به مقتضای روایات باید مقداری از عسل در محل باقی بگذارند برای تغذیه آنها.

در روایات نبوی روایتی است از رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود در آتش جهنم دیدم یک گربه ای را که به صاحبش حمله می کند و او را چنگ می زند گفتند این گربه در خانه او بوده طعام به او نداده گرسنه مانده است و رها هم نمی کرده است آن را تا از جای دیگر خوراک تهیه کند. باز فرموده است پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله برای دابه [جنبنده، ستور] بر صاحبش حقوقی است . هروقت از او پیاده شد، ابتدا علف به او بدهد و آب به او نشان دهد تا بیاشامد و با تازیانه به صورت آن نزند و حدی فوق طاقت به آن تحمیل [نکند] و روایات خیلی زیاد است که مستفاد از آنها است که به هر عنوان (سیرک) یا غیر آن اذیت آنها و کشتنشان جایز نیست و کوتاهی در خوراک آنها از محرمات مسلم است و چنانچه مایل به بیشتر باشید به فقه الصادق رجوع کنید.

پاسخ آیت الله العظمی تسخیری: اگر کارهای فوق موجب اذیت و آزار غیر متعارف باشد باید بگوییم این کارها منهی عنه است.

پاسخ آیت الله العظمی دستغیب: در فرض سوال آزار حیوانات ناپسند است و در بعضی اوقات حرام است و نهی از فعل حرام واجب و نهی از فعل مکروه مستحب است.

پاسخ آیت الله العظمی هادوی تهرانی: آزار حیواناتی که وجود آنها ضرری برای انسان ندارد جایز نیست و حتی در حیوانات موذی و مضر هرچند کشتن آنها جایز است، حرمت آزار خالی از وجه نیست.

با این وصف آزار حیوانات برای انجام اموری که فایده ای بر آن مترتب نیست مانند آنچه در سیرک ها اتفاق می افتد جایز نمی باشد و از مصادیق منکر است.

پاسخ آیت الله العظمی بیات زنجانی: هرگونه آزار و اذیت حیوانات حرام است و بسیاری از موارد اینگونه آزار و اذیت ها سبب آثار وضعی در زندگی دنیایی نیز می شود که باید مد نظر قرار گیرد.

پاسخ آیت الله العظمی آصف محسنی: آزار حیوانات عقلا زشت است که جان دارد و جان شیرین خوش است. زاید بر آنچه سیره متدینین بر آن جاری شده بنا بر احتیاط واجب باید از آزار آنها صرف نظر شود و بنا بر احتیاط واجب نهی از منکر شود.

پاسخ آیت الله العظمی غروی علیاری: به خاطر تربیت حیوانات آزار و شکنجه به [هر] نحوی از انحا حرام است و یا در صور دیگر از وجود آنها بخواهند استفاده کنند، آنها را مورد آزار قرار دهند شرعا جایز نیست.